Synagogen

De Hoogduitse en Portugese synagogen

Naar aanleiding van de letterlijke tekst van de Canon van Amsterdam

Amsterdam is altijd redelijk tolerant geweest tegenover Joden; als je de Canon eens doorleest, zul je merken dat er weinig vervolging was. Ze mochten synagogen bouwen waar ze maar wilden en elk beroep uitoefenen. Het enige wat hun verboden was, was lid worden van een gilde, een beroepsvereniging.

De Portugese synagoge uit 1675 aan het Mr. Visserplein in Amsterdam is vrij bekend. De eerste Joden die zich in Amsterdam vestigden, deden dat aan het einde van de 16e eeuw. Ze waren naar het noorden getrokken om te ontkomen aan de vervolgingen in Spanje en Portugal. Daar waren ze een geliefd doelwit geworden van de inquisitie en duizenden werden er op de brandstapel verbrand. Ze mochten hun geloof niet meer belijden en moesten zich tot het christendom bekeren; deden ze dat niet, dan werden ze geëxecuteerd.

Enige tijd later voegden zich Joden uit Duitsland en Oost-Europa bij hen; zij waren arm en ongeschoold, in tegenstelling tot hun Zuid-Europese verwanten. Halverwege de 17e eeuw zag de derde groep zich gedwongen hun huizen te verlaten en hier hun toevlucht te zoeken; zij waren op de vlucht voor de vervolgingen in Polen, Litouwen en Oekraïne. Deze mensen spraken Jiddisch, en hun taal zou een grote invloed hebben op de dialecten die in de stad werden gesproken. Meer hierover vindt u op andere pagina's van deze website.

Er was een zekere mate van vertrouwen.
Niet alleen de stadsbestuurders stonden niet vijandig tegenover de Joodse migranten; ook de gewone bevolking had er geen moeite mee. Ze werden niet gedwongen in getto's te wonen zoals in Polen en andere West-Europese landen. Ze mochten geen seksuele betrekkingen hebben met christenen, inclusief prostituees; verder werden ze vrijwel aan hun lot overgelaten.

De Joden uit het Zuiden en het Noorden hadden elk hun eigen taal en gewoonten. Ze vermengden zich niet met elkaar.
De Hoogduitse en Portugese synagoge vormen vensternummer 19 op de Canon van Amsterdam.