We bespreken hier een boek dat G. A. Bredero in 1617 schreef. Het boek werd in 1992 opnieuw vertaald. De hoofdpersoon is een vrij ondeugende jongeman van adel die aan zijn schuldeisers in Antwerpen ontsnapte en naar Amsterdam verhuisde. 
Hier kampt hij met honger en armoede en ondanks zijn uitingen van zelfvertrouwen ervaren mensen hem eerder als irritant dan als grappig.
Een Brabender is een Brabantse man, nu een provincie van zowel Nederland als België, maar ooit een groot hertogdom dat het grootste deel van België en een aanzienlijk gebied in het zuiden van Nederland omvatte. Ook in Amsterdam loopt ons personage grote schulden op. Zijn maatje heet Robbeknol, ooit een bedelaar en zelfs een stuk slimmer dan zijn meester.
Het verhaal vermeldt dat het zich rond 1575 afspeelde, maar het is duidelijk dat Bredero gebeurtenissen in zijn script verwerkte die veel later plaatsvonden. Spanje heeft Antwerpen veroverd en veel van zijn kooplieden en calvinisten trekken zich terug naar Amsterdam. Antwerpen was destijds het financiële centrum van Europa, en nu, met de komst van zijn kooplieden, heeft Amsterdam die plaats ingenomen.
De Spaanse Brabander Jerolimo (de hoofdpersoon) en zijn slappe Robbeknol ontwikkelen een steeds hechtere band, vooral gedreven door honger. Robbeknol hervat zijn oude beroep van bedelen en begint het spek naar huis te brengen. Uiteindelijk moet ook de Spaanse Brabander vluchten voor zijn Nederlandse schuldeisers.
Het boek vermaakt ons met de gesprekken tussen de twee mannen over allerlei alledaagse onderwerpen.
Het interessante aan hen is dat het twee totaal verschillende personen zijn, met totaal verschillende achtergronden, die gedwongen worden om gedurende een vrij lange periode van elkaar afhankelijk te zijn. De vraag die ons bezighoudt, is waarom dit boek is gekozen als onderdeel van de canon van Amsterdam?
Bredero
Gerbrand Adriaenszoon Bredero werd geboren op 16 maart 1585 in Amsterdam. Hij overleed in dezelfde stad op 23 augustus van het jaar des Heren 1618. Bredero was dichter en toneelschrijver. Hij schreef voornamelijk luchtige toneelstukken, kluchten en komedies, soms met een cynische ondertoon.
Amsterdam aan het einde van de zestiende eeuw
Amsterdam groeide verbazingwekkend snel, met ongeveer 5% per jaar tussen 1580 en 1620. De nieuwe immigranten kwamen voornamelijk uit andere delen van Nederland, op de vlucht voor de Spaanse bezetting. Het zuiden van het land leed het zwaarst onder de Spanjaarden, die een extreme afkeer hadden van protestanten.
Maar de inwoners van Bredero's Amsterdam waren niet bepaald gecharmeerd van al deze nieuwe immigranten; ze toonden een nogal arrogante houding en hulden zich in een hoge mate van zelfingenomenheid. Ze probeerden er ook financieel voordeel uit te halen. Maar je oogst wat je zaait, en het duurde niet lang voordat de stad erachter kwam dat ze deze nieuwe mensen nodig hadden. Ze bleken veel inventiever en gedrevener dan de ietwat luie en niet erg slimme oorspronkelijke bewoners. En hetzelfde zien we vandaag de dag. Het zijn de moslims die alle winkels hebben overgenomen, die 24/7 werken en voor veel lagere winsten en lonen dan we ooit voor mogelijk hadden gehouden.
En nee, dat vinden wij niet leuk!
Een kaart van Amsterdam
Rechts op de pagina vindt u een kaart van de stad Amsterdam rond 1600. Zo moet de stad er destijds hebben uitgezien. Deze kaart is beschikbaar gesteld door de Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem.
Het boek en de stad verbinden
Het boek lijkt een vrij accuraat beeld te schetsen van het leven op straat in Amsterdam in deze periode, de jaren tussen 1575 en 1610. Het lijkt erop dat de aanwezigheid van al deze vreemdelingen in de stad de moraal deed verzwakken; het veranderde de wetten en gewoonten die de stad zo lang en zo dierbaar had vastgehouden. De stadsbestuurders werden ervan beschuldigd mensen binnen te laten die buiten de stad hadden moeten blijven; de burgerbevolking moest een te hoge prijs betalen voor comfort.
Het boek is in werkelijkheid een komedie die ons op een luchtige manier wil waarschuwen voor de gevaren die schuilgaan in oplichting en ongepast gedrag.
Het stuk portretteert de stad zoals de inwoners die zagen. De ironische ondertoon, of die er nu wel of niet is, moedigt de lezer en de toeschouwer aan om te bepalen of de ironie er wel of niet is en of dit inderdaad de boodschap is die de schrijver probeerde over te brengen.
De Canon van Amsterdam is duidelijk van mening dat er een waarheid schuilgaat in zo'n boodschap. Achteraf gezien kun je zelfs parallellen trekken tussen Bredero's Amsterdam en het Amsterdam waarin we ons vandaag bevinden. En dat is natuurlijk ook de bedoeling. Jarenlang hebben onze opeenvolgende regeringen zich in allerlei bochten gewrongen om de autonome Nederlanders ertoe te bewegen de hordes immigranten die ze hier hebben laten vestigen, te accepteren en te omarmen. Helaas voor hen verliezen ze de strijd. Het is natuurlijk hun eigen schuld; ze hebben de migranten onder druk gezet en hen huizen, banen, verzekeringen, gezondheidszorg, moskeeën, enzovoort, aangeboden. Terwijl de armere Nederlanders niets kregen, kregen ze alleen maar preken over hun gedrag. Hun zorgen werden genegeerd, en nu hebben ze een leider gevonden, een politicus die hun verdriet aanhoort en op wie ze kunnen stemmen. En stemmen deden ze, zijn partij steeg van bijna niets naar een van de grootste politieke bewegingen van het land. Natuurlijk wordt hij verguisd, gedemoniseerd en een populist genoemd, maar zijn aanhangers kan het niets schelen; ze zijn dol op hem. De regering werd zelfs gedwongen hem als partner te accepteren, omdat geen enkele linkse partij in Nederland met hem wilde praten. Nu hebben ze wat ze absoluut niet wilden: hem in de regering.
De Spaanse Brabander is vensternummer 13 in de Canon os Amsterdam.
Nederlands 
English