De wederdopersopstand

Foto van auteur

Daneel Bouden

Op 10 mei 1535 vond in Amsterdam de wederdopersopstand plaats. Dopers hebben hun eigen interpretatie van het protestantisme en op de zojuist genoemde datum besloten ze dat ze genoeg hadden van de katholieken, die de dominante religie in de stad waren.Een vredig beeld van de stad dat de katholieke kerk in het jaar des Heren 1535 probeerde uit te beelden

Amsterdam als katholieke stad
De vermenging van kerk en stadsbestuur die de katholieke kerk nastreefde, was een afschuw voor de wederdopers, een zonde; de beweging streefde naar een nieuwe natie, een natie die de Tien Geboden eerbiedigde. Ze waren er ook van overtuigd dat het einde van alle dingen nabij was, het einde van de beschaving.
Vooral de lagere klassen voelden zich aangetrokken tot de leer van de wederdopers. De groep onderwees ook dat iedereen moest delen, en aangezien de werkloosheid hoog was en de armoede wijdverbreid, was het geen wonder dat de armen geïnteresseerd waren; de rijken niet; natuurlijk waren ze "not amused".
De rijken moeten de armen helpen, of ze dat nu willen of niet. Dit was het evangelie van de wederdopers.

'Anna'-baptisten werden als ketters beschouwd.
'Ana' is een Latijnse afgeleide en een van de betekenissen is "opnieuw" (ik heb het even opgezocht, ik spreek het Latijn niet zo vloeiend). Het verwijst naar de overtuiging dat een man gedoopt moet worden wanneer hij daartoe in staat is, met zijn volledige vermogens en het vermogen om goed van kwaad te onderscheiden. Katholieken zijn het daar niet mee eens en zijn van mening dat je als baby gedoopt moet worden, net als veel protestanten tegenwoordig. Wat mij betreft, ben ik het eens met de anas.
Het kwam tot een confrontatie: officieel werden aanhangers van verschillende geloven en leerstellingen als ketters beschouwd, maar de lokale autoriteiten hadden er tot nu toe nooit een punt van gemaakt. Maar in Amsterdam zou het anders worden.

Ketters werden in de 16e eeuw hard aangepakt.In mei, in dat opmerkelijke jaar 1535, renden veertig wederdopers, voor de zo opvallende tijd, door de straten van Amsterdam en riepen leuzen als "het einde is nabij". Ze gingen naar het stadhuis op de Dam en wachtten. De volgende dag lieten de stadsambtenaren hen afslachten. Zonder uitzondering werden ze allemaal vermoord.

Hun harten werden midden op de Dam uit hun lichamen gesneden; ze werden gevierendeeld en opgehangen. Hun hoofden werden op palen gestoken en bij de ingangen van de stadspoorten geplaatst. De boodschap was: durf niet in opstand te komen tegen het katholicisme.

Trivia
1. De wederdopers hadden een opmerkelijke gewoonte die misschien het vermelden waard is: tijdens hun protestmarsen legden ze al hun wereldse bezittingen af. De 'naakte waarheid' stond voor de zuiverheid van de mens en zijn geloof in Jezus Christus. Daarin was geen ruimte voor wereldse bezittingen.Jantje van Leyen
"De naakte waarheid en niets dan de naakte waarheid" is een vertaling van een Nederlands gezegde dat zijn oorsprong vindt in de beweging van de wederdopers. Tijdens het gebed kleedden ze zich vaak uit en verklaarden dat alle materiële zaken goddeloos zijn (en dat is ware ketterij).

2. De wederdopers werden aangemoedigd door een gebeurtenis in Münster in Duitsland; hun tactiek had tot succes geleid. Een Nederlander, Jan van Geel, uit Leiden, had zich daar aangesteld. Jan bracht echter niet altijd in de praktijk wat hij predikte.
Hij was een beetje een demagoog en noemde zichzelf "koning der wederdopers". Hij had een opmerkelijke voorliefde voor vrouwen, kleding en sieraden voor een wederdoper. Hij kreeg de bijnaam 'Jantje van Leyen', verwijzend naar de gewoonte om niet aan je normen te voldoen, niet te praktiseren wat je predikt en je anders voor te doen dan je bent.
3. Jan werd op een bepaald moment en op een bepaalde plaats gevangengenomen, doodgemarteld en vervolgens in een ijzeren kooi tentoongesteld. Dit is een voorbeeld van wat er kan gebeuren met mensen die ketterij bedrijven.
Pas jaren later werd zijn lichaam uit de kooi gehaald, toen hij vrijwel tot stof was vergaan.

De wederdopersopstand is nummer 7 van de Canon van Amsterdam.

nl_NLNederlands