De Verenigde Oostindische Compagnie

De Vereenigde Oost-Indische Compagnie was in de zeventiende eeuw het machtigste bedrijf ter wereld. Het was een van de weinige bedrijven in Europa die handel dreef met de Oost. Het was zeker de grootste handelsonderneming ter wereld totdat het misging.

Nieuwe vaarroutes
Portugal was de eerste die de weg naar Azië ontdekte, Vasco da Gama zeilde rond Afrika, en zij waren het die de specerijen meebrachten waar Europeanen naar verlangden. Niets is zo lekker als een beetje zout en peper op je biefstuk. De vaarroutes werden geheim gehouden; tegenwoordig zouden we zeggen dat ze een kwestie van "nationale veiligheid" zijn. Een Nederlander, Jan Huygen van Linschoten, die op een van de Portugese schepen had gewerkt, kende de weg; een koopman genaamd Houtman ging naar Portugal om te bespioneren wat de Aziaten met haring zouden verhandelen, en Nederlandse drank leek ongepast. De voorlopers van de Verenigde Oost-Aziatische Compagnie stuurden verschillende expedities naar het Oosten om de vaarroutes uit te stippelen.
De zaken gingen goed; de eerste expeditie onder Houtman keerde beladen met specerijen terug, ze hadden één schip en een flink aantal matrozen verloren, maar desondanks was er een kleine winst gemaakt. Dus gingen onze kooplieden naar de stad, al snel concurreerden ze met elkaar tot het punt dat de winst daalde. En om het nog erger te maken, organiseerden de Britten zich en richtten de Oost-Indische Compagnie op. De hoogste advocaat van het land en raadgever van de vorst Maurits van Oranje maakte zich zorgen en stelde voor dat de regering moest ingrijpen. En dat deden ze. Ze dwongen de concurrerende steden zich te verenigen in één compagnie, de Verenigde Oost-Indische Compagnie.

Geschiedenis wordt gemaakt!
In 1602 werd in Middelburg, de belangrijkste stad van de provincie Zeeland, de Verenigde Oostindische Compagnie opgericht. Amsterdam en Middelburg waren de dominante steden; nog vier andere steden deden mee, waaronder Rotterdam. Elke stad had een kamer van raadsheren en kooplieden. De oude eigenaren van de bedrijven die zich hadden verenigd in de Verenigde Oostindische Compagnie kregen elk een "aandeel", van dezelfde grootte als oorspronkelijk was voorzien. Hier hebben we een geschiedenis in wording; de Verenigde Oostindische Compagnie was het eerste bedrijf ter wereld dat aandelen uitgaf. De Amsterdamse Kamer van de Verenigde Oostindische Compagnie is waar het allemaal begon: aandelenbezit, beurshandel, enzovoort. De Beurs van Amsterdam was de eerste beurs ter wereld. Het uitrusten van de expedities was immens duur en er was steeds meer geld nodig; al snel kon iedereen een aandeel kopen, van de burgemeester tot zijn keukenmeid.

Amsterdam had 57% van het kapitaal ingebracht toen de compagnie werd opgericht, in plaats van Rotterdam, dat slechts 3% en Zeeland 20% inbracht. Amsterdam had dus de meerderheid en stond erop wat zij "agressieve handel" noemden. Dat vereiste bescherming, een militaire macht die de handelsschepen en de koloniën die we hadden "gesticht" kon beschermen. Een compleet leger werd naar het Oosten gestuurd, grotendeels bestaande uit onervaren avonturiers.
Ze waren geen partij voor de doorgewinterde Britten en de slimme Fransen. De kosten schoten omhoog en het werd de ondergang van het bedrijf. Oorlogen met de Britten hielden veel schepen op zee, en bovendien besloten de Fransen Holland binnen te vallen. Het bedrijf werd aan het einde van de achttiende eeuw genationaliseerd, en dat was het dan.

Zaken zaken
De Verenigde Oost-Indische Compagnie ondernam bijna 5.000 reizen. De bekendste kapiteins waren die van Warwijck en Jan Pietrszoon Coen. Beroemde schepen waarop ze voeren waren: de Amsterdam, de Concordia, de Voetboog en de Batavia.
In 2002 vierden we het 400-jarig bestaan van het bedrijf; ter gelegenheid hiervan werd het Informatiecentrum VOC opgericht. (klik op onderstaande afbeelding)