De Holocaust

De jacht op Joden! Het klinkt echt vreselijk, en dat was het ook: vreselijk. Duitsland begon Joden al te stigmatiseren en te mishandelen lang voordat de Tweede Wereldoorlog uitbrak. Ze werden behandeld en vervolgd als tweederangsburgers. Woorden als 'Berufsverboten' (verbod op het uitoefenen van een bepaald beroep) waren begrippen die de Duitsers al jaren kenden.

Joden, die zich eeuwenlang veilig hadden gevoeld in Amsterdam, werden plotseling beroofd van hun bezittingen, identiteit en leven. De Joodse gemeenschap in de stad zou zich daar nooit meer van herstellen.
In 1939 was 10 procent van de Amsterdamse bevolking Joods, van de 120.000 Joden die in Nederland woonden, woonden er ongeveer 75.000 in de stad.
Direct na de bezetting van het land door de nazi's in mei 1940 begon de jacht op Joden. Razzia's in Joodse wijken leidden tot de verdwijning van honderden Joden per week. In februari 1941 kwam de stad in opstand en ging in totale staking. Deze uiting van solidariteit wordt nog elk jaar herdacht; het staat bekend als de Februaristaking.

De Davids-ster
De staking eindigde in een bloedbad, met negen doden en 24 zwaargewonden. De Jodenvervolging nam toe; ze werden opgejaagd en vermoord. Om Joden te erkennen, Ze werden verplicht een ster op hun kleding te dragen met de naam Jood erop. Ze zouden onmiddellijk gearresteerd worden; veel Joden waren al gearresteerd en nooit meer iets van hen vernomen.
Amsterdam had een burgerlijke stand, waar elke burger die in de stad woonde, werd geregistreerd. De Duitsers gebruikten deze registratie om te bepalen wie van Joodse afkomst was en wie niet.

Joden werden op transport gesteld naar vernietigingskampen zoals Sobibor en Auschwitz. Dagelijks werden er overvolle treinen richting Duitsland gestuurd, die altijd leeg terugkwamen.

De dubieuze rollen van de Joodse Raad, de NSB, de gemeente en de politie.
De Joodse raad
De Joodse Raad was een door de Duitsers opgerichte organisatie; zij moesten de belangen van de Joodse gemeenschap in de stad behartigen. Dat deden ze echter niet; ze hielpen de Duitsers door hen lijsten met bezittingen van Joden en hun persoonlijke gegevens te overhandigen.
In juni 1942 werd de raad bijeengeroepen om een lijst te overhandigen van alle werkloze joden die in Amsterdam woonden. om in Duitse fabrieken en werkkampen te werken. De Joodse Raad stemde toe.

NSB
De Nationaal-Socialistische Beweging werd opgericht in 1931 en verdween aan het einde van de Tweede Wereldoorlog, toen de vrede uitbrak. Deze beweging bestond uit mensen van Nederlandse afkomst die het eens waren met de Duitse nazi-ideologie. Ze hielpen bij de opsporing van Joden en hun daaropvolgende vertrek naar Duitsland en Polen.
De beweging werd opgericht door een intelligente man, Anton Mussert. Gedurende de laatste drie oorlogsjaren beschouwden de Duitsers hem als hun belangrijkste bondgenoot in Nederland. De NSB werd na de oorlog ontbonden en Mussert werd ter dood veroordeeld.

De gemeente en haar ambtenaren
Joden mochten niet langer meerdere beroepen uitoefenen. Ook openbare functies waren grotendeels niet meer toegankelijk voor Joden.
De corrigerende maatregel die inhield dat winkels borden op hun etalages moesten plaatsen met de mededeling dat Joden geen gebruik meer mochten maken van hun diensten, werd door de stadsambtenaren niet betwist. Alle stadsambtenaren ondertekenden een verklaring dat ze niet van Joodse afkomst waren. Elke Jood die op enigerlei wijze voor het stadsbestuur werkte, kreeg een opzegtermijn en werd ontslagen.

Politie
De Duitsers hadden de politiemacht onder hun directe leiding geplaatst. De politie gaf de Duitsers lijsten met gegevens en adressen van Joden die gearresteerd moesten worden. De politiecommissariaten maakten de agent op straat duidelijk dat als hij wist wat goed voor hem was, hij er maar beter aan kon voldoen. Van verzet van de Nederlandse politie tegen de Duitse anti-Joodse maatregelen is dan ook nauwelijks sprake.

Over de rol die de Amsterdamse politie in die donkere dagen speelde, is weinig gepubliceerd. Rotterdam vertelt echter een ander verhaal; er werden zelfs hele brigades opgericht die werden ingezet om 'op te treden' tegen Joden en hun sympathisanten. Wat Amsterdam betreft, moeten we helaas achteraf concluderen dat ook de Amsterdamse politie de oorlog niet ongeschonden heeft doorstaan.

De oplossing voor de Joodse kwestie
De Duitsers beschouwden de Joden als een probleem dat opgelost moest worden. Letterlijk! Van de 120.000 Joden die in 1939 in Nederland woonden, werden er 102.000 door de nazi's vermoord. Duitsland zelf doodde 160.000 Duitse Joden, en in Polen werden er 2,5 miljoen afgeslacht.

Shoah, de holocaust De systematische Jodenvervolging door de nazi's wordt vaak de Holocaust genoemd. Maar eigenlijk klopt dat niet; het woord Holocaust geeft een nogal onjuist beeld van wat er werkelijk gebeurde. Genocide beschrijft veel beter wat de nazi's werkelijk nastreefden. Het woord Shoah 'catastrofe' wordt ook gebruikt om genocide aan te duiden, maar net als de holocaust (totale verwoesting, grote ramp, vernietiging door vuur, brandoffer, massamoord, groot bloedbad) is dit te algemeen.

Zes miljoen Europese Joden (ongeveer een derde van alle Joden wereldwijd) werden door de nazi's uitgeroeid tijdens hun bezetting van Europa. De meesten werden vermoord in vernietigingskampen zoals Auschwitz, Treblinka en Sobibor. Concentratiekampen waren over het algemeen gevangenissen, werkkampen of tussenkampen en fungeerden niet als dodenfabrieken.
Maar ook daar vielen doden, 500 in Amersfoort, Bergen Belsen (1.700), Ravensbrück (260) en Westerbork (680).

Pagina's over de Tweede Wereldoorlog: